İran interyer sənətində riyazi simmetriyanın istifadəsi
İran interyer sənəti əsrlər boyu estetik gözəlliyi, dərin fəlsəfi mənaları və incə riyazi strukturları ilə dünyada məşhurdur. Bu sənətdə simmetriya yalnız dekorativ element deyil, həm də harmoniya, nizam və ilahi mükəmməlliyin simvolu kimi qəbul edilir. İslam mədəniyyətindən təsirlənən İran memarlığı və interyer dizaynı, riyazi simmetriya ilə məkanlarda ruhani və estetik tarazlıq yaradır.
1. Riyazi simmetriyanın fəlsəfi mənası
İran sənətində simmetriya kainatın quruluşunu təcəssüm etdirir. Riyazi düsturlar və təkrar olunan naxışlar sonsuzluq anlayışını çatdırır. Bu yanaşma, insanın gündəlik həyatında da nizam və sakitlik yaratmaq üçün istifadə olunur. Simmetrik naxışların yaratdığı balans, interyerin həm gözəl, həm də dərin mənalı görünməsini təmin edir.
2. Geometrik ornamentlərin rolu
İran interyerlərində ən çox rast gəlinən simmetriya nümunələri mozaika, kafel və taxta oyma işlərindədir.
-
Şəbəkəvari naxışlar – kvadrat, üçbucaq və çoxbucaqların riyazi dəqiqliklə yerləşdirilməsi.
-
Ulduz fiqurları – səkkizguşəli və oniki guşəli ulduz motivləri sonsuzluğu və mükəmməlliyi simvolizə edir.
-
Arabesk motivlər – təbiət elementləri ilə riyazi simmetriyanın birləşməsi.
Bu naxışlar həm divarlarda, həm də tavanda tətbiq olunaraq məkanın dərinliyini artırır.
3. Məkan planlaşdırmasında simmetriya
İran interyerində yalnız dekorasiya deyil, məkanın ümumi quruluşu da simmetrik prinsiplərə əsaslanır.
-
Mərkəzilik – otaqların ortasında fontan və ya işıqlıq yerləşdirilir.
-
Ox simmetriyası – qapılar, pəncərələr və sütunlar bir ox boyunca düzülür.
-
Bağ evləri (charbagh sistemi) – dörd tərəfə bölünmüş bağ planı həm interyer, həm də eksteryerdə harmoniyanı yaradır.
4. İşıq və kölgənin simmetriya ilə oyunu
Şəbəkəvari pəncərə və qapılar vasitəsilə gün işığının içəriyə düşməsi də riyazi simmetriyanın bir hissəsidir. Günün müxtəlif saatlarında işıq naxışlarının interyerdə yaratdığı tarazlıq məkanın mistik ab-havasını gücləndirir.
5. Müasir interyer dizaynında tətbiq
Bugünkü interyer dizaynında İranın riyazi simmetriya ənənələri minimalizm və müasir estetika ilə birləşdirilir. Müasir interyerlərdə:
-
Simmetrik divar panelləri,
-
Mozaik kafel dizaynları,
-
Təkrar olunan işıqlandırma elementləri istifadə edilir.
Beləliklə, qədim riyazi dəqiqlik müasir yaşayış məkanlarına sakitlik və nizam gətirir.
Nəticə
İran interyer sənətində riyazi simmetriya yalnız estetik gözəllik yaratmaq üçün deyil, həm də məkanın ruhani dəyərini artırmaq üçün istifadə olunur. Bu ənənə qədim dövrlərdən müasir interyer dizaynına qədər yaşamaqda davam edir və insana vizual zövq, daxili rahatlıq və harmoniyanı bir arada təqdim edir.