Sağ əlli və sol əlli insanlar üçün məkan ergonomikası
Məkan dizaynında ergonomika yalnız rahatlıq və estetika deyil, həm də istifadəçinin gündəlik hərəkətlərini asanlaşdırmaq üçün vacibdir. Xüsusən də, sağ əlli və sol əlli insanların ehtiyaclarının nəzərə alınması, iş və yaşayış sahələrinin funksionallığını artırır. Dünyanın təxminən 10–12%-i sol əllidir və çox vaxt standart həllər sağ əllilərə uyğunlaşdırıldığı üçün onlar müəyyən çətinliklərlə üzləşirlər. Aşağıda hər iki qrup üçün məkanların düzgün qurulmasına dair məsləhətlər təqdim olunur.
1. İş masası və kompüter yerləşdirilməsi
-
Sağ əllilər üçün: Maus, qələm qabı, qeydlər üçün dəftər adətən masanın sağ tərəfində olur. Bu, onların təbii hərəkətinə uyğundur.
-
Sol əllilər üçün: Eyni elementlər sol tərəfdə yerləşdirilməlidir. Klaviaturanın sol tərəfində daha çox boşluq saxlamaq rahatlığı artırır. Əks halda, sol əlli insan daim bədənini əyərək işləməli olur ki, bu da onurğa və çiyin ağrılarına səbəb ola bilər.
2. Mətbəx ergonomikası
-
Əşyaların yerləşdirilməsi: Bıçaq, qaşıq, qarışdırıcı və digər alətlər sol əllilər üçün tez-tez əlçatan sol tərəfə yerləşdirilməlidir.
-
Qabyuyan və soba: Sağ əllilər üçün tutacaqların sağda, sol əllilər üçün isə solda olması iş prosesini asanlaşdırır.
-
Kəsmə lövhəsi: Bazarda sol əllilər üçün xüsusi lövhələr mövcuddur – onların tutacağı solda yerləşir. Bu, yemək bişirmə prosesini daha ergonomik edir.
3. Ofis və təhsil mühiti
-
Parta və stol dizaynı: Sağ əllilər üçün qollu stullar sağdan dəstəkli olur. Sol əllilər üçün isə sol dəstəyi olan parta və stullar seçilməlidir ki, yazı zamanı qol boşluqda qalmasın.
-
İşıqlandırma: Sağ əllilər üçün işıq mənbəyi soldan, sol əllilər üçün isə sağdan gəlməlidir. Bu, yazı və oxu zamanı kölgələrin qarşısını alır.
4. Məişət məkanları
-
Qapı və tutacaqlar: Tutacaqların və açarların dizaynında əks istiqamətli modellər nəzərə alınmalıdır. Sol əllilər üçün bəzi mexanizmlər (məsələn, konserv açanlar) xüsusi olaraq hazırlanır.
-
Hamam və məişət avadanlıqları: Fen, ütü, elektrik çaydanı kimi əşyaların düymələrinin həm sağ, həm də sol tərəfdən istifadə edilə bilən universal dizaynda olması vacibdir.
5. Dizaynın inklüziv yanaşması
Ən ideal həllər – ambidekstr (həm sağ, həm sol əllilər üçün uyğun) dizaynlardır. Məsələn:
-
İki tərəfdən açılan qapılar,
-
Hər iki tərəfdən işləyən mətbəx alətləri,
-
Qablaşdırmada həm sağ, həm sol tərəfdən asan açılan qapaqlar.
Bu yanaşma təkcə sol əllilərə deyil, həm də əlilliyi olan insanlara əlavə rahatlıq gətirir.
Nəticə
Məkan ergonomikasında sağ və sol əlliliyin nəzərə alınması həm işdə, həm də evdə həyat keyfiyyətini yüksəldir. Dizaynerlər, mebel istehsalçıları və memarlar bu fərqi nəzərə aldıqda, istifadəçilər üçün daha inklüziv, rahat və funksional məkanlar yaranır.